In de media: Interview Marcel Musters

Marcel Musters en Maria Goos kennen elkaar goed. Beide zijn geworteld in Brabant wat een grote rol speelde in de voorstelling die zij samen maakten over hun moeders. Bijzonder is dat Musters zijn hele carrière wijdde aan een gezelschap: Mugmetdegoudentand. Musters is onlangs gestopt met acteren. Met Maria Goos blikt hij terug.

Had je voor de toneelschool al eens gespeeld?

Nee. Alleen in de musical ‘Zwaan kleef aan’ op de lagere school. Daar mocht ik de jongen zijn die vooraan liep. Dat was indrukwekkend dat ik daar liep met een nepzwaan onder mijn arm en iedereen die achter me aanliep. Volgens mij is het daar een beetje begonnen. Maar ik durfde niet naar de toneelschool te gaan. Dus ik ben eerst in de psychiatrie gaan werken en daar kwam ik iemand tegen dIe de selectie voor de toneelschool aan het doen was en die vertelde dat dat maar kon tot je drieëntwintigste. Dus toen heb ik het gedaan, net op tijd. Ik denk niet dat ik acteur was geworden als ik toen niet was aangenomen.

Heb je direct na de toneelschool De Mug opgericht?

Ik heb me er in gewerkt. Ik hoorde op school dat Jan Ritsema een plan had voor een nieuwe groep en ik had ooit het Werkteater gezien en gedacht: Dit is wat ik wil. Hier wil ik bij horen, bij dit soort mensen. Joan Nederlof, zat al bij die groep van Jan, samen met andere oprichters van wat een jaar later De Mug zou worden. Maar ik zat nog in de derde dus toen ben ik er stage gaan lopen en toen ik afgestudeerd was bleef ik er bij. De groep wilden we eerst Toneelgroep Amsterdam noemen, maar dat vonden we een beetje te droog. Dus toen werd het De Mug met de gouden tand.

Heb je al die jaren, bijna veertig jaar, alleen bij de Mug gewerkt?

Ja, met af en toen een uitstapje voor een productie bij een ander gezelschap wel ja. Joan en ik zijn al bijna veertig jaar het artistieke team. Dat is vrij uniek. We zijn alle twee harde werkers en ook streng voor onszelf. Het voelde altijd als crisis bij het maken van een stuk. Tot ik dacht: ‘O, dit is geen crisis, dit is onze werkwijze. Uit het een gaat het ander voortkomen als we maar doorbuffelen. Nu denk ik:’Als we maar de helft doorgebuffeld hadden dan was het ook goed geweest.’ Maar die groep werd een groot gedeelte van mijn identiteit. Daardoor gingen we maar door en door en door. En daardoor was ik ook soms heel kwaad als recensenten ons niet respectvol behandelden. Ik heb regelmatig een boze brief naar hen geschreven en ik heb op de première ook wel eens een recensent aangesproken die op de eerste rij zat te slapen. Ik zei:’Meneer van de Berg, u zit te slapen, dat is heel respectloos.’

Hebben jullie altijd je eigen stukken gemaakt?

Ja, het uitgangspunt was dat we van interessante boeken die ons raakten een stuk wilden maken, maar dat werd al vrij snel uitgebreid met interessante artikelen uit de krant of documentaires en persoonlijke ervaringen.

We wilden altijd dingen maken die iets zeiden over de actuele tijd. Ons motto was altijd: Het is nu.

Toen Lineke Rijxman er bij kwam, een jaar of vijftien geleden is Joan meer gaan schrijven. Joan had daarvoor al de tv serie Hertenkamp geschreven en toen volgde de serie TV 7 en schreef ze voor onder andere Gooische vrouwen en stukken voor De Mug

Al die jaren dat jullie zelf stukken maakten zonder schrijver. Dat moet heel intensief geweest zijn.

Dat was het ook. We zijn in ‘85 met twaalf mensen begonnen maar na een paar jaar waren er nog vijf van over. We wilden dynamisch theater maken over het nu en dat bleek in de praktijk voor iedereen iets anders te betekenen.

Voor sommige mensen was de financiële onzekerheid een reden om te vertrekken. We hebben elf jaar geen structurele subsidie gehad. We werkten met behoud van uitkering en met incidentele subsidie zo af en toe. Dus een huis kopen zat er niet in voor ons. Na elf jaar kregen we structurele subsidie maar daar moest wel om de paar jaar een plan voor geschreven worden. Dat deed Joan meestal. Die kon woorden geven aan wat ik wel voelde maar zelf niet kon beschrijven.

Hoe ging dat, samen uit niets een stuk maken?

Na de eerste producties met Jan Ritsema schreef Jose Alders de eerste drie stukken. Wij leverden materiaal aan en we schreven alles op wat ons enthousiasmeerde. Daar gingen we mee improviseren en aan het eind van de week lieten we dat aan elkaar zien en dat namen we op op video, (zo ongeveer zoals Het Werkteater dat deed.

Als iedereen evenveel zeggenschap heeft; dat lijkt me voor het maken van een stuk zo vermoeiend.

Dat was ook heel vermoeiend en intens. Dat zou ik nu niet meer kunnen. De Mug is daar ook in veranderd. Joan bleek heel goed in het maken van een compositie van materiaal. En in structuur. Ik was heel goed in de pr en me er totaal instorten. Ik ging ook in De Margriet en naar koffietijd.. Toen ik films en series ging doen en daar interviews voor deed was het altijd mijn voorwaarde dat De Mug genoemd werd.

Dat heeft ons publiek en naamsbekendheid enorm verbreed. De Mug bestond al negen jaar voor we ons echte grote succes hadden met de (de voorstelling Onder Controle. Dat was ook in de tijd dat ik in de serie Oud Geld speelde en bij het grote publiek bekendheid kreeg . Dat heeft enorm geholpen. Zaten ineens Mery Dresselhuys en Ellen Vogel en Ivo van Hove op de eerste rij. Heel leuk.

Het allerfijnste van mijn werkend leven vind ik dat ik vanaf het begin mensen heb gevonden waar ik een klik mee had, zeker met Joan.

Anders had ik het nooit zo lang vol gehouden. Ik heb eigenlijk altijd veel te hard gewerkt. Daar betaal ik nu wel een prijs voor. Ik ben hersteld van een burn out maar ik wil niet meer spelen.

Daar heb ik de energie niet meer voor. We deden het ook heel vaak zonder regisseur he? Dat wilden we zo want Joan en ik vulden elkaar perfect aan en we wisten heel precies hoe we het wilden hebben. Dat is voor een regisseur helemaal niet fijn. Wij vervulden zoveel functies; we waren de bedenkers, de uitvoerders en ook nog eens de artistieke leiding van de club. We beschermden ons idee altijd heel goed. Vaak paste daar helemaal geen regisseur bij.

Toen Lineke Rijxman er bij kwam veranderde dat. Toen ging zij regisseren.

Waarom kwam Lineke er bij?

Ik leerde haar kennen toen we samen in een film zaten. Toen dacht ik: deze vrouw zou wel eens een hele goede combinatie met Joan kunnen zijn want ik voelde me intellectueel naast Joan altijd wel een beetje tekort schieten. Achteraf heeft dat heel veel opgeleverd maar ook een balans veranderd.

Ik heb Joan altijd bewonderd om haar scherpzinnigheid en om haar analytisch vermogen. Lineke heeft dat ook en wellicht is de balans toen een beetje uit evenwicht geraakt. In ieder geval werd het anders. Ik ben toen meer mijn eigen dingen bij de Mug gaan doen, zoals de voorstellingen met Marjan Luif, Lies Visschendijk en Smoeder met jou en Meepesaant met Marc Marie.

Wat was jullie drijfveer?

Ik heb wel een maatschappelijk sociale drijfveer. Ik vind onrecht in de wereld niet te doen. En ik probeer die complexiteit te begrijpen. Die complexiteit zit ook in ons mensen. Die fascinatie zit bijna in alle voorstellingen. We begonnen nooit met iets dat we al wisten, we wilde de dingen uitzoeken.

De Mug was een laboratorium voor onszelf. Toen de muur viel in 1989 toen zijn we daar in een busje naar toe gegaan. We wilden het snappen, we wilden zien wat er gebeurde. We hebben daar toen ook een voorstelling over gemaakt. We zijn ook naar India gegaan om daar een voorstelling te maken. Dat werd de voorstelling ‘Enter’ die we in een tent op festivals speelden.

Daarna is Joan gestopt met spelen. Ze is er een tijdje tussen uit geweest, kreeg kinderen.

Dat was wel zwaar, dat ik de artistieke leiding alleen moest doen, maar ik dacht: die komt wel weer terug. En ze kwam ook terug, maar meer als schrijver dan als actrice.

Wat zijn de hoogtepunten van die bijna veertig jaar Mug?

Hertenkamp en ‘Onder controle.’ Toen maakten we voor het eerst mee dat er ook gewone mensen zoals mijn moeder naar ons kwamen kijken. Dat is het allermooiste. Dat was een voorstelling waar mensen op een andere manier naar konden kijken; het was associatief en beeldend, niet intellectueel. meer een ervaring. Als ze zich overgaven, dan keken ze er op een manier naar die aan dromen deed denken. Lies heeft die voorstelling gezien toen ze nog op de toneelschool zat. Toen werd ze fan.

De fijnste jaren waren de laatste tien jaren met Lies voor mijn burn-out van drie jaar geleden.

Aaf Brandt Cortius schreef voor en met ons de stukken. Lies en ik hebben een enorme klik. Onze partners waren net overleden toen we met elkaar gingen werken. Dat heeft ons allebei veranderd en ik ben blij en dankbaar dat ik dat samen met haar heb kunnen aangaan.

Je gaat niet meer toneelspelen. Wat zijn je andere plannen?

Ik maak een podcast serie ‘De 100 vrouwen van Marcel.’ Samen met een vriend praat ik daar in met vrouwen die me geïnspireerd hebben. Dat zijn vaak vrouwen waar ik mee gewerkt heb. Dus veel regisseurs en actrices.

En verder?

Ik kijk niet te ver vooruit. Dat geeft te veel onrust. Het is nu meer NU dan ooit.

Marcel Musters, Tilburg, 6 juni 1959 Marcel Johan Petrus Cornelis Musters was een van de oprichters van Mugmetdegoudentand waar hij zijn hele speelcarrière trouw aan is gebleven. Daarnaast speelde hij rollen in televisieseries en speelfilms, waaronder Oud Geld, Hertenkamp, Vuurzee, De Dominee en Zwartboek. Voor zijn tijd op de toneelschool. Was hij zes jaar psychiatrisch verpleegkundige. Musters is vorig jaar gestopt als acteur.

Met dank aan Theatermagazine Scènes en Jos Schuring