Interview met Jasper Stoop in Mare

Lees het stuk van Vincent Bongers hier online.

Theatergroep Mugmetdegoudentand maakte een voorstelling over het maken van een musical over de Hongaars-­Amerikaanse filantroop George Soros. ‘We zijn nog geen complotdenkers tegengekomen.’

‘De Hongaars-Amerikaanse zakenman en filantroop George Soros duikt vaak op in complottheorieën’, zegt theatermaker Jasper Stoop. ‘Over hem lees je de meest gruwelijke dingen. Het meest bizarre idee – ik vind het altijd vreselijk om dat te noemen – is dat hij een soort hagedis is die de wereld controleert en manipuleert met zijn geld. Dat hij een van de reptilians is, waar Thierry Baudet het over heeft. Soros wordt door zowel extreemlinks als extreemrechts als een gevaar gezien.’

Stoop speelt in The Making of Soros the Musical, de laatste voorstelling van het legendarische theatergezelschap Mugmetdegoudentand. Het stuk is op 6 april in Leiden te zien en op 13 april in Den Haag.

Vaak zijn die samenzweringstheorieën gekoppeld aan anti­semitisme, vertelt Stoop, als acteur onder andere bekend van de serie Mocro Maffia en de #MeToo-satire Cast. ‘Soros is namelijk zelf Joods. Je schrikt als je ziet wat er allemaal bij mensen naar boven komt als het over hem gaat, en hoe er naar Joden wordt gekeken.’

Bizarre memes

Zelfs de zoon van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu zette in 2017 een antisemitische meme over Soros op zijn Facebookpagina. ‘Bizar, de memes die je kunt vinden over Soros zijn echt gruwelijk, er zitten er ook een paar in de voorstelling. Die man krijgt echt enorm veel schijt over zich heen, terwijl hij heel veel goede dingen tot stand heeft gebracht.

‘Soros is een groot econoom, maar hij is vooral ook een filantroop die heel veel goede initiatieven in de wereld heeft gefinancierd, zoals organisaties die zich verzetten tegen totalitaire regimes. Maar hij steunt bijvoorbeeld ook activistische bewegingen als Black Lives Matter.’

De 92-jarige miljardair stopt heel veel geld in goede doelen. Veruit het grootste gedeelte van zijn vermogen heeft hij naar de door hem opgerichte Open Society Foundations overgemaakt. Zakenblad Forbes schat zijn vermogen op 6,7 miljard dollar. In 2017 was dat nog 25,2 miljard.

In 1979 kreeg Soros steken in de borst en vreesde hij voor een hartaanval. ‘Hij kwam toen tot het inzicht dat er meer is dan alleen maar bezig zijn met geld verdienen en dacht: als ik nu sterf, heb ik niets voor de wereld gedaan. Dat was een keerpunt in zijn leven.’

Hij vergaarde zijn fortuin met speculaties. In 1992 werd hij wereldwijd bekend als de man die de Bank of England brak. Hij verdiende in een dag, de zogeheten Black Wednesday, een miljard dollar door te speculeren op de koersdaling van de Britse pond.

Confrontaties

Stoop: ‘Toen we aan dit project begonnen was mijn oordeel daarover veel harder dan nu. Ik heb er nog steeds mijn vraagtekens bij. Was dat moreel juist? Je maakt toch een bank en een land haast kapot. Mensen aan de onderkant van de samenleving hadden daar last van.’

Maar het geld dat Soros aan filantropie besteedt, is bepalender, vindt de acteur. ‘Er zijn geen andere miljardairs die het zo aanpakken. Hij probeert samenlevingen te verbeteren.’

Juist die methode zorgt ervoor dat het tot confrontaties komt met autocratische leiders. In zijn moederland Hongarije botste hij bijvoorbeeld met premier Viktor Orbán. Die maakte het zo moeilijk voor de door Soros gefinancierde Central European University, dat deze moest vertrekken uit Boedapest en uitweek naar Wenen. ‘Ik geloof heel erg in het idee van het verzet van de open samenleving tegen regimes zoals dat van Orban. Ik ben pro-Soros, heel erg zelfs. Ik bewonder hem echt.’

‘Ik bewonder Soros echt. Er zijn geen andere miljardairs die samenlevingen zo verbeteren’

Meer dan genoeg reden om een stuk over hem te maken, aldus Stoop. ‘In de voorstelling staan we met zijn drieën op het podium. Vincent van der Valk is Soros. Lineke Rijxman, die het stuk ook schreef, speelt de regisseur van de musical en ik ben de acteur die Soros in de musical vertolkt.’

Het uitgangspunt van de voorstelling is dat Soros een miljoen euro heeft overgemaakt naar Rijxman. ‘Hij besluit om te komen kijken wat wij met al dat geld hebben gedaan; hoe het met zijn musical over zijn Open Society Foundations gaat.’

Soros komt er al snel achter dat het niet verloopt zoals hij had gehoopt. Hij treft geen massale productie met orkest en dansers aan, maar twee acteurs in een vlakkevloertheater. ‘We zijn wel druk bezig, maar heel veel dingen zijn nog niet af. We hebben liedjes en een decor, maar het is eigenlijk nog een voorfase, we zijn bezig met een making of.’

Geen ontkomen aan

Daarom vraagt Soros zich af waar de rest van het geld is gebleven. ‘Oorspronkelijk was zelfs het idee dat we met dat miljoen alleen maar flessen witte wijn hadden gekocht. Vervolgens fantaseerden we zuipend over de voorstelling en plots stond Soros dan op de stoep. Maar dat idee had te weinig noodzaak en hebben we overboord gegooid.

‘Lineke wil in het stuk steeds meer persoonlijke zaken van Soros weten, bijvoorbeeld over zijn kindertijd in Hongarije tijdens de Tweede Wereldoorlog.’ Dat valt de miljardair rauw op zijn dak. ‘Want hij wil een musical over zijn ideeën, geen biografie. Soros wil alle scènes zien waarin ik hem speel. Dat zorgt ook weer voor momenten van reflectie bij hem. Uiteindelijk is het niet langer een making of maar belanden we in de musical. Soros wordt langzaam maar zeker zelf ook het stuk in getrokken.’

Het is een heel intensief stuk om te spelen, vertelt Stoop. ‘We doen alles met z’n drieën, gaan nooit van het toneel af. Dat is wel uitdagend, je moet constant aanstaan. Er is geen ontkomen aan. De reactie van het publiek kan invloed hebben op de dynamiek. Dat maakt het spannend.’

‘In het begin is het stuk eerder een komedie dan een tragedie, maar we gaan steeds verder de diepte in. Soros is een soort spiegel die ons wordt voorgehouden. Het zwaartepunt van de voorstelling is de vraag wie je bent als mens. Als persoon ben je niet in een mal te stoppen of te reduceren tot één identiteit. Je bent meerdere kanten of versies van jezelf. De Joodse achtergrond van Soros en Lineke legt dit zwaartepunt van de voorstelling bloot, en dat raakt het publiek. We krijgen dan ook veel mooie reacties. Al ben ik na de voorstelling nog geen complotdenkers tegengekomen.’

Mugmetdegoudentand, The Making of Soros the Musical
Theater ins Blau, Leiden, donderdag 6 april, €21 (studenten €15,50)
Theater aan het Spui, Den Haag, donderdag 13 april. €18,50 (t/m 30 jaar €15)