Mooie recensie in de Theaterkrant

Dank Patrick van den Hanenberg! Lees de recensie hier.

Gezien op 10 maart 2023, Schuur, Haarlem

Volgens Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet is corona de wereld ingebracht door George Soros en anderen om onze vrijheid af te nemen en een nieuwe wereldheerschappij te starten. Volgens de Hongaarse premier Victor Orbán wil Soros een gigantische hoeveelheid moslims naar Hongarije sturen om de witte, christelijke samenleving te ondermijnen. Nee, in ultrarechtse kringen is de schatrijke joodse Hongaars-Amerikaanse zakenman en filantroop niet geliefd.

Daar komt nog bij dat ook in linkse kringen met het nodige wantrouwen naar Soros wordt gekeken, want hij heeft zijn enorme kapitaal op slinkse wijze – niet illegaal, maar ethisch wel twijfelachtig – bij elkaar geharkt. Zijn grootste stunt stamt uit 1992, toen Soros op gigantische schaal speculeerde op het overgewaardeerde Britse pond. Toen de Britse regering werd gedwongen de munt te devalueren maakte Soros op één dag 1 miljard dollar winst.

Een man die door antisemieten, aanhangers van de reptielentheorie, anti-kapitalisten en extreme nationalisten wordt beschimpt en gewantrouwd, terwijl hij toch vele miljarden in goede politieke, democratische doelen steekt via zijn Open Society Foundation, is natuurlijk een zalig onderwerp voor de tegendraadse theatergroep mugmetdegoudentand, dat begin dit jaar bekendmaakte aan het eind van dit theaterseizoen na 38 jaar te stoppen. De makers van The Making of Soros the Musical stellen niet teleur. Sterker nog, wat een fantastische, intrigerende en ook nog geestige voorstelling is het geworden.

Soros heeft een miljoen euro gestoken in het project van een Nederlands theatergezelschap om een musical over zijn leven te maken. Het kringloopdecor (bedacht door Adelheid Roosen / Female Factory) is bewust chaotisch, want chaos is ook het kenmerk van de financiële markt, waar Soros zijn miljarden heeft verdiend. De hoofdpersoon en geldschieter wil dat de musical vooral over de ideeën achter zijn stichting gaat, want de betaler bepaalt. De regisseur, een doortastende rol van Lineke Rijxman, wil juist dieper in de ziel van Soros graven. Daarbij speelt zijn persoonlijke ervaring als jonge tiener in de Tweede Wereldoorlog een cruciale rol.

De vader van George had al voor de oorlog zijn joods klinkende achternaam Schwarz in Soros veranderd, om het leven in Hongarije makkelijker te maken. Tijdens de oorlog heeft hij ervoor gezorgd dat zijn zoon met vervalste papieren als christen door het leven kon gaan. Als petekind van een Hongaarse ambtenaar, wiens taak het was om de Joodse bezittingen te inventariseren die door de Duitse bezetters in beslag waren genomen, was hij als veertienjarige jongen aanwezig op het landgoed van een Joodse edelman, wiens bezittingen in Duitse handen kwamen.

De grote vraag is: was de kleine George medeschuldig aan nazipraktijken, zoals antisemieten ons willen doen geloven? In een interview met de Amerikaanse journalist Steve Kroft in het programma 60 minutes is Soros daar heel helder over geweest. Een deel van het interview is in de voorstelling op scherm te zien, terwijl acteur Vincent van der Valk synchroon met hem meepraat: ‘Ik had aan de andere kant kunnen staan, ik had degene kunnen zijn wiens spullen werden weggenomen. Maar er was helemaal geen gevoel dat ik daar niet hoorde te zijn, omdat, eigenlijk, op een gekke manier, net als in de handel, als ik daar niet was geweest, als ik het niet gedaan had, iemand anders het zou hebben gedaan. Ik was alleen maar een toeschouwer, ik had geen rol in het wegnemen van de eigendommen. Dus voelde ik me ook niet schuldig.’

Maar als er dan geen schuldgevoel was, is het leven van Soros dan misschien gevuld met wraak? En waarom wil de regisseur daar achter komen? Heeft het misschien iets te maken met haar eigen leven? Dat thema is door de schrijvers Lineke Rijxman, Willem de Wolf en Wannes Gyselinck heel inventief, spannend en met veel humor uitgewerkt.

Interessant zijn de speellagen die zijn aangebracht. Van der Valk is de acteur die ‘de echte’ Soros laconiek én indringend speelt. Jasper Stoop is de acteur die Soros in de musical speelt. Maar ook de werkelijke personen achter de acteurs kruipen door de tekst. Zo wordt de hele voorstelling in feite een zoektocht naar de beweegredenen om aan dit project mee te doen, zowel van de personen die gespeeld worden als de acteurs zelf. In een poging om de regisseur eenzelfde op geld beluste mentaliteit aan te smeren als waar zij hem van beschuldigt, noemt Soros haar Richman (Rijxman), waar zij weer zeer verbolgen op reageert.

En ondertussen worden de clichés die nog steeds aan musicals blijken te hangen – oppervlakkig vermaak met altijd een happy end – op de hak genomen. Mooi meegenomen is dat het drietal ook nog aardig kan zingen en zich een zoetig dansje heeft eigengemaakt. Het slotfilmpje vormt de zalige kers op deze pseudo-musical taart.