Vier sterren in NRC

Lees de recensie van Ron Rijghard hier online.

Met ‘musical’ over Soros neemt Mugmetdegoudentand na 38 jaar waardig afscheid

De laatste van de Mug Theatergroep Mugmetdegoudentand heeft aangekondigd dat ‘The making of Soros the musical’ na een bestaan van 38 jaar de laatste productie is. Het is een waardig, representatief afscheid.

‘Er is toch wel een musical?” George Soros vraagt het zich af, kijkend naar de set met een in tweeën gehakte oranje bank waar de vulling uitpuilt, een poppenhuis en wat stoelen. Bij zijn bezoek aan de makers van de musical over zijn leven ziet de miljardair zijn gift van een miljoen euro er niet aan af. Maar dat geld wil ze ook niet, antwoordt Lineke Rijxman in haar rol van regisseur; zo veel budget kunnen theatermakers niet aan. Dat zou de creativiteit maar fnuiken.

Kunst is chaos, stelt Soros, gespeeld door Vincent van der Valk. Nee, kunst is „geordende chaos”, verbetert Rijxman hem. Met The making of Soros the musical etaleert Mugmetdegoudentand dat metterdaad. Er wordt van alles overhoop gehaald in deze overvolle mix van satire, psychologisch drama en musical. Er wordt betoogd, gedoceerd en verteld, onderwerpen worden aangestipt en voorvallen breed uitgemeten. En er wordt gezongen en gedanst, zonder dat de boel uit de rails loopt. Het gezelschap heeft aangekondigd dat dit na 38 jaar de laatste productie is en het is een waardig, representatief afscheid.

Na een geestig maar ook wat wijdlopig begin komen alle pijnpunten en tegenstrijdigheden in het leven van Soros aan bod. De Hongaars-joodse Amerikaan is het centrale mikpunt van antisemieten, die onslijtbare karikaturen op hem projecteren: in het geheim de wereld controleren, een buitenaards reptiel zijn, etc. Hij is ook een door speculatie rijk geworden superkapitalist, die vervolgens antikapitalist werd en de filantroop uithangt. En Soros (van 1930) is een oorlogskind: hij werd ternauwernood gered door zijn vader tijdens de nazi-pogroms.

Prikkelend

In hun aanhoudende pogingen hem te ondervragen, zoeken Rijxman en haar hoofdrolspeler Jasper Stoop naar openingen in zijn quasi-defensieve houding: ziet hij de hypocrisie van zijn antikapitalisme, voelt hij zich schuldig als overlever van de Holocaust? De antwoorden van Soros zijn omstandig en gedetailleerd. Van der Valk speelt dat heerlijk: in een knappe mix van opwinding, ijdelheid, bijna-niet-net-wel agressief en technische beheersing.

Tegenover hem is Rijxman flegmatiek, ironisch – een broeinest van onderdrukte gevoelens. Beetje bij beetje wordt zichtbaar dat zij zelf worstelt met de vragen die ze hem stelt en dat ze zich met hem identificeert. Terwijl musicalmomenten voor lichtvoetige contrasten zorgen, wordt ook de „moreel discutabele” functie van geld aan de kaak gesteld. Geld maakt onaantastbaar en ik wil „aantastbaar” zijn, zegt ze.

Op die wijze gaat het ook over schaamte, schuld en hebzucht: er is altijd een keerzijde die ook van toepassing is. Zo cirkelen de makers op prikkelende wijze rond de vraag wie je bent.

Is deze making of zelf een musical? Wat maakt het uit. Dankzij het alerte, sterke spel van de drie en de aantrekkelijke, vrije vorm is het in ieder geval theater dat gemist gaat worden.